Wat is waar geloof?

Ds. Jos Douma schreef gisteren op zijn weblog onder de titel Wat geloof is over hoe Paus Benedictus XVI het geloof definieert, namelijk als 'een verbondenheid met Christus, die het leven omvormt en zich uit in de liefde tot God en de naaste'. Dat is inderdaad een heel mooie definitie.

Jos Douma haalt vervolgens een in gereformeerde kring veelgebruikte definitie aan: 'geloven is een zeker weten en een vast vertrouwen.' Hij zegt daarover: 'Het zijn mijns inziens dit soort veelvuldig gebruikte zinswendingen (ontleend aan de Heidelbergse Catechismus) die het gevaar lopen een bepaald type geloofsbeleving in de hand te werken waarin de eenheid met Christus, de verbondenheid met Christus, het zijn in Christus (...) niet die rol speelt die het bijbels gezien wel zou moeten spelen.'

Ik ben blij dat Jos Douma hier genuanceerd over schrijft. Hij zegt niet dat de definitie van de Heidelbergse Catechismus an sich de oorzaak is van het type geloofsbeleving dat hij noemt. Nee, hij heeft het over het veelvuldig gebruik van dit soort zinswendingen. Ik proef daarin dat Jos Douma zegt: op zich is de definitie goed, hoewel niet volledig, maar het leidt tot eenzijdigheden als het in de praktijk de enige definitie van geloof is. Dan is er sprake van een versmalling.

Juist daarom ben ik zo blij met de andere geloofsbelijdenissen, zoals bijvoorbeeld de Nederlandse Geloofsbelijdenis. Deze belijdenissen vullen elkaar zo mooi aan. In artikel 22, dat handelt over de rechtvaardiging door het geloof in Christus, wordt 'waar geloof' namelijk als volgt omschreven: 'waar geloof [is geloof] dat Jezus Christus met al zijn verdiensten omhelst, Hem zich toeëigent en niets meer buiten Hem zoekt.' Een prachtige omschrijving toch? Om met de woorden van de Paus te spreken, woorden die Jos Douma met instemming overneemt: 'Hij volstaat'.

Maar lees ook eens verder in artikel 24 over de heiliging. Ook daar gaat het over het 'ware geloof':

Wij geloven dat dit ware geloof, in de mens verwekt door het horen van het Woord van God en door de werking van de Heilige Geest, hem opnieuw geboren doet worden en hem tot een nieuwe mens maakt. Dit ware geloof doet hem leven in een nieuw leven en bevrijdt hem uit de slavernij van de zonde.
Daarom is er geen sprake van dat dit rechtvaardigend geloof de mensen onverschillig zou maken voor een vroom en heilig leven. Integendeel, zonder dit geloof zullen zij nooit iets doen uit liefde tot God, maar alleen uit liefde tot zichzelf en uit vrees veroordeeld te worden. Het is dan ook onmogelijk dat dit heilig geloof in de mens niets zou uitwerken. Wij spreken immers niet van een onvruchtbaar geloof, maar van geloof waarvan de Schrift zegt, dat het door de liefde werkt (Gal. 5:6). Het beweegt de mens ertoe, zich te oefenen in de werken die God in zijn Woord geboden heeft. Als deze werken voortkomen uit de goede wortel van het geloof, zijn ze goed en voor God aangenaam, omdat zij alle door zijn genade geheiligd zijn.

Oftewel, als ik de kern van dit stukje hierboven pak: Het ware geloof - dat Jezus Christus met al zijn verdiensten omhelst, Hem zich toeëigent en niets meer buiten Hem zoekt (artikel 22) - doet een mens 'leven in een nieuw leven'. En het is 'onmogelijk dat dit heilig geloof in de mens niets zou uitwerken. Wij spreken immers (...) van geloof waarvan de Schrift zegt, dat het door de liefde werkt (Gal. 5:6).' Het is duidelijk dat de heiliging en de rechtvaardiging alles met elkaar te maken hebben. Zoals John Piper het formuleert in zijn boek Toekomstige Genade (op bijv. blz. 178): Rechtvaardigmakend geloof is heiligmakend geloof.

Waar geloof is dus een omhelzen van Christus, wat er toe leidt dat je een nieuw leven gaat leiden, en dat zich uitwerkt in de liefde. Leg dat eens naast de definitie van de Paus...