Neergedaald in de hel?

Regelmatige bezoekers van volgeling's kijk weten dat ik graag boeken en artikelen lees en naar preken luister van John Piper. In de afgelopen jaren heb ik ontzettend veel geleerd van deze man. Hij heeft mij de waarde van 'gereformeerd' laten zien. Door hem heb dat als het ware herontdekt. Ik zeg wel eens: 'Hij is voluit gereformeerd, behalve dan dat hij baptist is.' Want op het punt van de kinderdoop heb ik een andere mening en lees ik de Bijbel anders.

Vandaag ontdekte ik echter een ander punt waarop ik van mening verschil. John Piper heeft een Ask Pastor John rubriek op desiringgod.org, met vaak erg goede antwoorden op allerlei vragen. Vandaag is de vraag: Did Christ ever descend to hell? (Is Christus ooit neergedaald in de hel?). John Piper antwoordt daarop dat dat niet is gebeurd en dat het Bijbels bewijs voor dit zinnetje uit de Apostolische Geloofsbelijdenis zwak is. Daarom spreekt hij deze woorden dan ook niet uit als hij deze geloofsbelijdenis voordraagt. Ik zelf echter denk dat je die woorden prima kunt uitspreken.

***
John Piper wijst op Efeze 4:9 waar wordt gesproken over 'de lagere delen van de aarde' (Telos NT). De Statenvertaling spreek over 'de nederste delen der aarde'. Piper stelt dat hiermee bedoeld wordt: 'de lagere delen, namelijk de aarde'. Zo wordt dit ook wel vertaald in bijv. de NBV, waar staat: 'afgedaald naar wat lager ligt, naar de aarde'. John Piper ziet in deze tekst dus geen grond voor de gedachte dat Christus is neergedaald tot onder de aarde, waar de hel zou zijn.

Toch is er ruimte voor een interpretatie die meer zegt dan dat Christus uit de hemel is neergedaald naar de aarde. Matthew Henry bijvoorbeeld heeft over deze tekst geschreven:

Into the lower parts of the earth; this may refer either to his incarnation, according to that of David, Psalm 139:15, My substance was not hidden from thee, when I was made in secret, and curiously wrought in the lowest parts of the earth; or, to his burial, according to that of Psalm 63:9 (vers 10 in Nederlandse vertalingen), Those that seek my soul to destroy it shall go into the lower parts of the earth. He calls his death (say some of the fathers) his descent into the lower parts of the earth. He descended to the earth in his incarnation. He descended into the earth in his burial. As Jonas was three days and three nights in the whale's belly, so was the Son of man in the heart of the earth.

Henry houdt op zijn minst de mogelijkheid open dat dat hier gesproken wordt over hét dieptepunt van Jezus, namelijk zijn dood.

Een ander argument van Piper is dat Jezus tegen de moordenaar aan het kruis zei: 'heden zult u met Mij in het paradijs zijn' (Lukas 23:43 HSV). 'Ik denk niet dat de dief naar de hel ging en dat de hel het paradijs werd genoemd', zegt Piper. Dat lijkt onweerlegbaar. Ik wil echter nog op een paar dingen wijzen:

1. Het woord 'hel' heeft tegenwoordig een andere klank dan in de middeleeuwen. In Amersfoort is er een 'Hellestraat' en die straat eindigt bij een kerkhof. Het woordje 'hel' kun je dan ook prima vertalen met 'graf' of 'dodenrijk', zoals in de NBG 1951 is gebeurd in bijv. Handelingen 2:27. De Statenvertaling heeft daar: 'Want Gij zult mijn ziel in de hel niet verlaten, noch zult Uw Heilige over geven, om verderving te zien.' De NBG echter heeft: 'omdat Gij mijn ziel niet aan het dodenrijk zult overlaten, noch uw heilige ontbinding doen zien'. Naar mijn idee heeft het woordje 'hel' in de Apostolische geloofsbelijdenis dezelfde klank en kan je daar dus prima 'dood' of 'dodenrijk' lezen.

2. Juist Handelingen 2:27 is volgens mij een tekst die laat zien dat Jezus 'in de hel is neergedaald', of anders gezegd: 'in de dood/het dodenrijk is neergedaald'. Ik geloof zeker dat Jezus nog diezelfde dag met de moordenaar aan het kruis in het paradijs was. Tegelijk was Hij ook in het dodenrijk, in het graf. Wat het woordje 'ziel' betreft, wil ik wijzen op de kanttekeningen van de Statenvertaling: 'Dat is mij, een deel voor het geheel genomen zijnde; Gen. 46:26; Ps. 3:3; Hand. 27:37, en wederom het geheel voor een deel verstaan zijnde, mijn lichaam. Alzo wordt het woord ziel dikwijls genomen; Lev. 19:28, en Lev. 21:11; Num. 5:2, en Num. 9:10; Hagg. 2:14.' Als je sterft dan is dus een deel van je in de hemel bij God, maar een ander deel is in het graf. Je bent dan dus niet één geheel. Het is opvallend dat de Bijbel spreekt over: 'u bent stof en u zult tot stof terugkeren' (Genesis 3:19). Er staat niet: 'uw lichaam is stof'.

3. Tot slot wil ik wijzen op de uitleg van de Heidelbergse Catechismus in Zondag 16, vraag en antwoord 44:

Waarom volgt er: neergedaald in de hel?

Daardoor mag ik er in mijn felste aanvechtingen zeker van zijn en er rijke troost uit putten, dat mijn Here Jezus Christus mij van de angst en pijn van de hel verlost heeft.
Hij heeft deze verlossing bewerkt door zijn onuitsprekelijke angsten, smarten, verschrikking en helse kwelling, waarin Hij gedurende heel zijn lijden, maar vooral aan het kruis, verzonken was.

De Catechismus benadert dit dus nog weer anders en kijkt vooral naar de zwaarte van het lijden, dat voor Christus een hel geweest moet zijn. Ik geloof zeker dat het lijden van Christus 'hels' geweest moet zijn, maar er valt naar mijn idee ook wat meer over te zeggen, zoals ik hierboven heb geprobeerd te laten zien. Voor mij in ieder geval reden genoeg om de woorden 'neergedaald in de hel' mee te spreken of te zingen, als we 's zondags ons geloof belijden.